Rodzaje robót
Prace związane z budową nowych zbiorników wodnych lub przystosowaniem zbiorników naturalnych obejmują następujące czynności:
- wyznaczenie punktów sytuacyjno-wysokościowych
- wykonanie robót ziemnych
- ułożenie przewodów do doprowadzania i odprowadzania wody
- umocnienie i uszczelnienie dna
- wykonanie umocnień brzegów
- wykonanie stanowisk dla roślin.
Punkty sytuacyjno-wysokościowe wyznacza się na podstawie projektów techniczno-roboczych. Szczególnej dokładności wymaga wyznaczenie punktów wysokościowych brzegu. Wszelkie oznaczenia w terenie powinny być zabezpieczane przed uszkodzeniem. Podczas trwania robót ziemnych konieczne jest kontrolowanie osiąganych głębokości wykopów, gdyż w razie wykonania ich zbyt głęboko, a następnie zasypania może wystąpić osiadanie ziemi i zniszczenie wykonanych elementów zbiornika.
Roboty ziemne prowadzone przy budowie zbiornika polegają najczęściej na wykonaniu wykopu odpowiedniej głębokości, odpowiadającej głębokości zbiornika, oraz na odpowiednim ukształtowaniu powierzchni gruntu pod umocnienie dna. Podczas prowadzenia robót ziemnych konieczne jest zachowanie dużej dokładności w kształtowaniu powierzchni dna i odpowiednie zagęszczenie gruntu.
Przewody doprowadzające wodę powinno się układać po zakończeniu robót ziemnych. Po ustaleniu miejsca osadzenia wylotów przewodów powinno się wykonać niezbędne ich umocnienie, a wykopy pod te przewody powinny być zasypane gruntem, który należy dostatecznie mocno zagęścić.
Osadzenie przewodów wylotowych w linii brzegu jest dość łatwe i jeżeli nie przewiduje się tworzenia strumieni wytryskujących ponad wodą, ujście takich przewodów można umieszczać poniżej lustra wody. Bardziej skomplikowane mogą być prace związane z prowadzeniem przewodów tworzących w środku zbiornika wodotryski i fontanny. Wymaga to prowadzenia przewodów w wykopie pod dnem zbiornika i właściwego ich osadzenia w miejscu wytrysku. Przewody takie powinny mieć spadki powrotne, umożliwiające opróżnienie ich z wody na okres zimy w razie opróżniania zbiornika.
W celu ułożenia przewodu do opróżniania zbiornika od najniżej położonego miejsca, znajdującego się w środkowej części zbiornika, należy wykonać odpowiedni wykop. Po ułożeniu przewodu z wymaganym spadkiem wykop powinien być zasypany, a grunt użyty do tego celu zagęszczony. Połączenia przewodów przelewowych z przewodami służącymi do opróżniania zbiornika powinny być usytuowane na odcinku otwartym.
Materiały do budowy:
naturalne:
faszyna,
kołki
prefabrykaty
rośliny
kamień naturalny,
pamiętać o odprowadzaniu i doprowadzaniu wody
sztuczne:
-glina- 30 cm.
zwykłe i brukowane
-beton
– zbrojony ,powiązany, podsypka z tłucznia i piaskuw formie kwadratowej i płynnej
-folie- na piasek 10 cm lub piasek z tłuczniem
-epdm- na piasek bądź grunt
-laminat- na piasek
tyczenie, wykop, rury, podkład, folia itp. umacnianie krawędzi, rośliny,
Wykonywanie umocnień brzegów
Umacnianie brzegów zbiorników naturalnych można wykonywać w różny sposób i z zastosowaniem różnych materiałów. O wyborze sposobu i materiału decydują różne względy, jak np. rodzaj i przeznaczenie zbiornika, sposób użytkowania, projektowany rodzaj umocnienia dna, dostępność materiałów, względy gospodarcze.
Wiele zbiorników naturalnych ma brzegi dość trwale umocnione przez rozmaitą roślinność przybrzeżną. Są to najczęściej krzewy i różne rośliny wieloletnie, tworzące gęste i zwarte układy korzeni. Dlatego niekiedy najtańszym sposobem umacniania jest pokrywanie brzegu zbiornika darnią lub obsadzenie go różnymi roślinami. Znanym sposobem jest tworzenie takiego umocnienia ze świeżo ściętych kołków wierzbowych. Kołki takie ukorzeniając się dają początek krzewom tworzącym umocnienie. Oczywiście sposób ten nie wszędzie można stosować, ponieważ rozrastające się krzewy nie w każdym miejscu mogą być pożądane. Najbardziej rozpowszechnionym sposobem umacniania brzegów zbiorników naturalnych jest faszynowanie. Polega ono na wbijaniu w odstępach 50 - 70 cm kołków i przeplatanie między nimi gałęzi wiklinowymi. Wysokość takiego umocnienia wynosi zwykle 30 -60 cm. Gałęzie wiklinowe ze względu na występujące między nimi szczeliny nie są dostatecznym zabezpieczeniem przed osuwaniem się i spływaniem rozmiękłego gruntu od strony brzegu. Szczelność umocnienia faszynowego można zwiększyć przez ułożenie od strony brzegu pasma folii.
Wadą umocnienia faszynowego jest niewielka trwałość. Drewno kołków (najczęściej wierzbowych) i gałązki wiklinowe bardzo łatwo ulegają rozkładowi i zwykle po 2 - 3 latach umocnienie się rozpada. Dużą pomocą w przedłużaniu trwałości takiego umocnienia mogą być różne rośliny, które zasiedlają się na brzegu. Dzięki nim tworzy się wtórne umocnienie roślinne dostatecznie, chroniące brzeg przed rozmywaniem i osuwaniem się gruntu.
Bardzo dobrym sposobem jest umacnianie brzegów kamieniami naturalnymi różnej wielkości i różnego pochodzenia. Stosowanie tego sposobu możliwe jest przede wszystkim tam, gdzie łatwo jest uzyskać taki materiał. Na umocnienia nadają się najbardziej kamienie łupiące się warstwowo (skały osadowe) lub różne bloki skalne, mające przynajmniej dwie płaszczyzny wsporne równoległe do siebie. Kamienie takie powinno się układać na podsypce żwirowej lub tłuczniowej w ten sposób, żeby tworzyły wzajemnie powiązany układ, dostatecznie opierający się naciskom masy gruntu tworzącego brzeg. Oznacza to, że bloki kamienne powinny być układane w sposób podobny jak w suchych murkach ogrodowych z kamienia naturalnego.
Płaszczyzny wsporne bloków kamiennych powinny mieć znaczny spadek w kierunku brzegu. Zapewnia to lepszą stabilność umocnienia oraz utrudnia wpływanie przyległego gruntu do zbiornika. W celu zwiększenia szczelności umocnienia kamiennego konieczne jest zasypanie szczelin od strony brzegu drobnym tłuczniem lub żwirem o różnorodnym uziarnieniu, zwanym mieszanką żwirowo-piaskową. Wtórne uszczelnienie takiego umocnienia następuje już w pierwszym roku po wykonaniu, dzięki rozwojowi korzeni różnych roślin zasiedlających się w szczelinach. Opisane umocnienie jest bardzo łatwe; jego stosowanie zaleca się w przypadkach, gdy pożądane jest utrzymanie bogatej flory i fauny nie tylko w zbiorniku, ale również w jego części przybrzeżnej. Brzegi niewielkich zbiorników można umacniać przez wbicie koło siebie odpowiednio zaimpregnowanych kołków drewnianych. Drewno przeznaczone na umocnienie może być różne, lecz najbardziej do tego celu nadają się kołki lub pale z drewna dębowego, które w wodzie wykazuje dużą trwałość. Umocnienie takie jest bardzo dekoracyjne i umożliwia utrzymanie w bliskim sąsiedztwie powierzchni trawnikowej. Zakres stosowania umocnień z kołków drewnianych jest zwykle ograniczony trudnościami w pozyskiwaniu odpowiedniego drewna.
Coraz częściej brzegi zbiorników naturalnych i sztucznych umacnia się specjalnie przygotowanymi prefabrykatami betonowymi. Zaletątych umocnień jest przede wszystkim bardzo duża trwałość i szczelność oraz możliwość znacznego zmechanizowania robót związanych z ich wykonywaniem. Elementy takie umożliwiają również uzyskanie wyraźnej i równej linii brzegu. Prefabrykaty produkuje się w dwóch odmianach: do zbiorników naturalnych niewymagających uszczelniania dna oraz do zbiorników uszczelnianych różnymi nieprzepuszczalnymi dla wody materiałami. Mogą one mieć różne rozmiary, przy czym wysokość ścianki tworzącej brzeg nie przekracza zwykle 60 cm. Podobną szerokość ma również stopa prefabrykatu. Długość elementów jest różna: elementy do budowy prostych odcinków brzegu mogą być dłuższe, natomiast elementy umożliwiające kształtowanie brzegu krzywoliniowego są krótkie.
Przed rozpoczęciem ustawiania elementów trzeba wykonać wykop, którego szerokość powinna odpowiadać szerokości stopy elementu. Głębokość wykopu powinna być taka, aby można było rozłożyć 10 - 15 cm podsypki piaskowej. Trwałość położenia prefabrykatów zapewnia masa ziemi dociskającej stopę do podłoża oraz wzajemne połączenie elementów zaprawą cementową.
Brzeg wykonany z prefabrykatów betonowych jest pionową ścianą, wystającą ponad lustro wody na 10 - 15 cm. Umocnienie takie, jakkolwiek korzystne pod względem plastycznym, jest jednak trudną do pokonania przeszkodą w ruchu różnych zwierząt korzystających z wody i wychodzących na ląd. Dlatego konieczne jest wykonywanie w pewnych odstępach niewielkich przerw w takim umocnieniu i zastosowanie na tych odcinkach łagodnych pochylni z innych materiałów, umożliwiających zwierzętom łatwe wchodzenie do wody i wychodzenie z niej.
Omówione sposoby umacniania brzegów stosuje się tylko wówczas, gdy jest możliwe utrzymanie wody na określonym poziomie. Natomiast brzegi zbiorników, w których poziom lustra wody może ulegać znacznym wahaniom umacnia się innymi sposobami. Najczęściej stosowanym umocnieniem takich zbiorników jest brukowanie różnego rodzaju kamieniami. Szczeliny między kamieniami są zwykle zasiedlane przez rośliny. Brzegi o większych pochyłościach, grożących osunięciem się gruntu, umacnia się kamieniami układanymi na specjalnej podbudowie tłuczniowej, podsypce cementowo-piaskowej lub też kamieniami o znacznych rozmiarach, głęboko je osadzając.
Powierzchnie brzegów zbiorników o zmiennym poziomie lustra wody wykłada się często różnego rodzaju płytami lub kostkami betonowymi. Płyty mogą być prefabrykowane, i takie układa się za pomocą dźwigu, lub też z betonu układanego na miejscu. W celu umożliwienia zasiedlenia się na takich umocnieniach roślinności, stosuje się płyty lub bloki z otworami różnej wielkości. Wszelkie zbiorniki sztuczne, czyli wymagające wykonania uszczelnienia dna, mogą mieć brzegi wykonane z prefabrykatów betonowychlub brzegi ich mogą stanowić różnego rodzaju murki bądź ścianki. Konstrukcja umocnienia brzegu w zbiornikach sztucznych powinna być szczelna i umożliwiać powiązanie z materiałem uszczelniającym dno. Dlatego też ściany pionowe zbiorników powinny mieć wysuniętą na 10 - 20 cm stopę fundamentową, ułatwiającą powiązanie z takim materiałem.
Ściany zbiorników mogą być wykonane jako mury o różnych przekrojach, z kamieni naturalnych lub sztucznych łączonych zaprawą cementową. Do tego celu nie nadają się kamienie o dużej nasiąkliwości (kruszące działanie lodu) ani kamienie o małej wytrzymałości mechanicznej. Z kamieni sztucznych używanych do tego celu stosuje się często cegłę klinkierową. ścianki zbiorników sztucznych buduje się coraz częściej z betonu układanego na miejscu w odpowiednio wykonanych deskowaniach. Beton przeznaczony na ścianki zbiorników powinien zawierać kruszywo z kamieni nienasiąkliwych. Niedopuszczalne jest używanie do tego celu betonu z kruszywa ceglanego. Ścianki, podobnie jak inne konstrukcje betonowe, muszą być dzielone szczelinami dylatacyjnymi, w których układa się najczęściej specjalnie wykonane taśmy z elastycznych tworzyw sztucznych.
Powierzchnia ścianek tworzących brzeg powinna być od strony zbiornika możliwie gładka. Jest to ważne, gdy chodzi o utrzymanie dużej czystości zbiornika. Górna powierzchnia ścianek może mieć różny kształt. Najczęściej ścianki zbiorników sztucznych przykrywa się płytą wysuniętą w stosunku do pionowej płaszczyzny ścianki ok. 10 cm w kierunku zbiornika, przez co tworzy się charakterystyczny nawis. Powoduje on powstanie pod płytą cienia, tworzącego ciemną linię, która podkreśla linię brzegu. Należy pamiętać, że nawis taki bardziej niż ścianka pionowa utrudnia zwierzętom wchodzenie i wychodzenie z wody.
